رزینهای مورد استفاده در صنعت نساجی ترکیبات متنوعی هستند و هر کدام اثرات متفاوتی بر رنگرزی و ثبات رنگ دارند. در ادامه انواع اصلی رزینها و تأثیر هر یک به طور مقایسهای مرور میشود:
رزینهای فرمالدهیدی سنتی: این گروه شامل اورهفرمالدهید، ملامینفرمالدهید و معروفترین آنها DMDHEU است. این رزینها با ایجاد اتصالات کووالانسی قوی میان زنجیرهای سلولز، خاصیت ضدچروک عالی به پارچه میدهند. تاثیر آنها بر رنگرزی: در صورت بهکارگیری قبل از رنگ به دلیل کاهش گروههای OH و انسداد لیف، به شدت رنگرزی را مختل میکنند. اما در کاربرد معمول پس از رنگ، مطابق یافتهها، کاهش متوسطی در عمق رنگ ایجاد میکنند و ممکن است رنگ را کمی ماتتر سازند. از لحاظ ثبات، این رزینها ثبات شستشویی را بهبود میدهند، ثبات مالشی را معمولاً تغییر زیادی نمیدهند یا اندکی بهتر میکنند، ولی ممکن است به دلیل آزادسازی احتمالی فرمالدهید و زردگرایی رزین، ثبات نوری برخی رنگها را مختصراً کاهش دهند. نقطه ضعف بزرگ این رزینها انتشار فرمالدهید است که از نظر بهداشتی مضر است؛ به همین دلیل امروزه گرایش به رزینهای جایگزین بیشتر شده است.
این گروه شامل مواد متنوعی است. اسیدهای پلیکربوکسیلیک مانند BTCA و اسید سیتریک به عنوان ضدچروکهای بدون فرمالدهید عمل میکنند و با ایجاد اتصالات استری، سلولز را شبکهای میکنند. همچنین دیآلدهیدها (مثل گلی اکسال)، اپوکسیدها و برخی پلیمرهای واکنشگر جدید (رزینهای آکریلیکی اصلاحشده و غیره) در این دستهاند. تأثیر این رزینها بر رنگ مشابه رزینهای فرمالدهیدی است با این تفاوت که چون برخی (مثل BTCA) گروههای اسیدی روی لیف باقی میگذارند، لیف را آنیونیتر میکنند و در رنگرزی با رنگهای آنیونی میتوانند اثر کاهنده قویتری بر شدت رنگ داشته باشند. برای نمونه دیده شده که پارچههای پنبهای که قبل از رنگرزی با BTCACrosslink شدهاند، کاهش شدید در جذب رنگ راکتیو نشان میدهند. اما اگر پس از رنگرزی اعمال شوند، عملکردی شبیه رزینهای فرمالدهیدی دارند: عمق رنگ را کمی کاهش میدهند و در عوض ثبات شستشویی عالی فراهم میکنند. مزیت بزرگ آنها عدم انتشار فرمالدهید است، هرچند برخی (مثلاً رزینهای اسیدی) ممکن است باعث زردی جزئی پارچه سفید شوند. رزینهای پلیکربوکسیلیک نیاز به دمای پخت بالاتری دارند که ممکن است برای برخی رنگینهها چالشی باشد (احتمال تغییر رنگ در حرارت بالا)، اما نسلهای جدیدتر این رزینها با کاتالیزورهای موثرتر تلاش دارند دمای پخت را کاهش دهند.
رزینهای اکریلیک بهعنوان یکی از اصلیترین اجزای تکمیل سطحی پارچه در صنعت نساجی، نقشی کلیدی در افزایش دوام و کیفیت ظاهری منسوجات ایفا میکنند. این رزینها عمدتاً بهصورت امولسیونهای پایه آب به کار میروند و پس از پخت، لایهای شفاف، یکنواخت و انعطافپذیر بر سطح پارچه ایجاد میکنند. همین لایه، ضمن حفظ ظاهر طبیعی پارچه، موجب افزایش ثبات شستوشویی، کاهش رنگدهی مالشی و مقاومت بهتر در برابر عوامل محیطی میشود. بهویژه در چاپ پیگمنت یا رنگرزی با رنگدانهها، رزین آکریلیک بهعنوان چسب اصلی رنگ عمل کرده و موجب تثبیت بهتر آن بر روی الیاف میگردد. یکی از مزایای مهم این رزینها، نبود فرمالدهید در ساختار آنهاست؛ ویژگیای که استفاده از آنها را در منسوجات خانگی، پوشاک کودک و محصولات دارای استاندارد زیستمحیطی ممکن میسازد. با اینحال، مقدار و نحوه بهکارگیری آنها نیازمند دقت است؛ چرا که مصرف بیشازحد یا غلظت نامناسب میتواند منجر به کاهش نرمی یا افزایش خشکی سطح پارچه شود. در نتیجه، موفقیت در استفاده از رزینهای آکریلیک وابسته به انتخاب دقیق فرمولاسیون و شرایط بهینهی اعمال آنها در خط تولید است.
این دسته شامل امولسیونهای سیلیکونی مختلف (ماکرو، میکرو و نانو) است که بیشتر به عنوان نرمکننده و آبگریزکننده در تکمیل پارچه به کار میروند. سیلیکونها ساختار پلیدیمتیلسیلوکسان دارند که تمایل کمی به واکنش شیمیایی با لیف دارند (به جز انواع آمیندار که ممکن است با گروههای اسیدی لیف پیوند ضعیفی دهند). بنابراین عمدتاً به صورت یک پوشش سطحی غیرفعال روی الیاف مینشینند. این پوشش میتواند بدون کاهش محسوس در شدت رنگ اعمال شود؛ به عبارتی سیلیکونها بر خلاف رزینهای شبکهای، رنگ را از لیف بیرون نمیکشند و گروههای رنگپذیر را مسدود نمیکنند. حتی گزارش شده که برخی سیلیکونها باعث افزایش ظاهری عمق رنگ میشوند و رنگ پارچه را براقتر و پرمایهتر جلوه میدهند. اثر سیلیکونها بر ثبات: آنها به دلیل آبگریزکردن سطح، ثبات شستشویی را تا حدی افزایش میدهند (آب به سختی داخل لیف نفوذ میکند و رنگ کمتری شسته میشود). مهمتر از آن، ثبات سایشی بهبود مییابد؛ زیرا سطح لغزنده سیلیکونی از سایش شدید رنگدانهها جلوگیری کرده و همچنین چسبندگی مختصری ایجاد میکند که رنگ را در جای خود نگه میدارد. باید اشاره کرد سیلیکونهای با اندازه ذره مختلف رفتار متفاوتی دارند: سیلیکونهای ماکرو (درشتمولکول) اغلب روی سطح لیف میمانند و بهترین بهبود را در ثبات مالشی و شستشویی ایجاد میکنند، اما ممکن است کمی احساس دست پارچه را خشکتر کنند؛ سیلیکونهای میکرو و نانو تا عمق بیشتری نفوذ کرده و نرمی فوقالعادهای میدهند، ولی اثر کمتری بر بهبود ثبات نشان میدهند. به طور کلی رزینهای سیلیکونی برای تکمیل منسوجات رنگی بسیار محبوبند چون بدون آسیب جدی به رنگ، نرمی و دوام را توامان بهبود میدهند.
پلییورتانها رزینهای حاصل از واکنش ایزوسیانات و پلیال هستند که میتوانند فیلمهای نازک اما بسیار چسبنده و مقاوم روی منسوجات تشکیل دهند. در سالهای اخیر، پلییورتانهای پایه آب که به صورت پراکنش در آب عرضه میشوند توجه زیادی جلب کردهاند. این رزینها پس از خشک شدن یک فیلم شفاف روی پارچه ایجاد میکنند. تأثیرشان بر رنگرزی: اگر پیش از رنگرزی روی پارچه اعمال شوند، چون لایه نسبتاً نفوذناپذیری ایجاد میکنند، رنگرزی را مختل خواهند کرد (مشابه یک پوشش اکریلیک که مانع نفوذ رنگ است). اما در کاربرد معمول به صورت روکش پس از رنگ، پلییورتانها قادرند بدون کاهش قابل توجه در روشنی و عمق رنگ، رنگ را درون بافت پارچه قفل کنند. پژوهش تازهای نشان داده که پوششدهی پارچه نخی تیره با یک لایه نازک پلییورتان، عمق رنگ مشاهدشده را اندکی افزایش داده و در عین حال ثبات مالشی خشک و تر را بهبود چشمگیر بخشیده است. این امر به خصوص برای پارچههای تیره که معمولاً مشکل رنگدهی دارند خبر خوبی است. رزینهای پلییورتانی همچنین مقاومت سایشی پارچه را بالا میبرند و از آنجا که خودشان در برابر نور UV مقاوماند، میتوانند به محافظت غیرمستقیم رنگینه در برابر نور هم کمک کنند (به شرطی که لایه خیلی ضخیم نباشد که شفافیت را کم کند). از منظر لمس پارچه، پلییورتانها ممکن است کمی زیر دست پارچه را خشکتر یا آهارخورده کنند، مخصوصاً اگر با غلظت بالا استفاده شوند؛ بنابراین میزان بهینه و نوع پلییورتان انتخابی اهمیت دارد. در کنار پلییورتان، برخی پلیمرهای دیگر نظیر آکریلاتها نیز به عنوان فیکساتور رنگ به کار میروند (مثلاً در رنگرزی با رنگدانه یا چاپ پیگمنت، از رزینهای آکریلیکی به عنوان چسب رنگ استفاده میشود). این رزینهای پلیمری عموماً عملکردی شبیه پلییورتان دارند، یعنی رنگ را به صورت فیزیکی و سطحی تثبیت میکنند.