افزایش دوام رزین پشت فرش و موکت

مقدمه

چسب یا رزین پشت فرش و موکت ماده ای است که برای اتصال پایدار الیاف (پرزهای فرش) به لایه ی زیرین به کار می رود و مانع جدا شدن یا جابه جایی نخ ها در طول استفاده می شود. رزین استایرن-بوتادیان به دلیل انعطاف پذیری بالا و هزینه ی پایین، کاربرد اصلی را به عنوان چسب پشت در فرش های ماشینی داشته است. اما در سال های اخیر با افزایش نیاز به دوام بیشتر و کاهش اثرات زیست محیطی، استفاده از رزین های اکریلیک پایه آب برای پشت چسب فرش و موکت رواج یافته است. این رزین های نوین قادرند استحکام اتصال و عمر مفید فرش را به سطحی معادل برسانند، در حالی که انتشار بخارات آلی فرّار (VOC) و بوهای نامطبوع را نیز به مراتب کاهش می دهند.

رزین پشت فرش

رزین پشت فرش (رزین روکش پشتی فرش) به چسب پلیمری آب‌پایه ای اطلاق می شود که در پشت فرش یا موکت استفاده می شود تا نخ‌های پرز را در محل خود ثابت کرده و اتصال محکمی بین لایه های مختلف فرش (از جمله اتصال لایه اولیه به لایه ثانویه) ایجاد کند. این رزین عموماً از امولسیون های پلیمری سنتزی نظیر لاتکس اکریلیک یا استایرن-بوتادی ان تشکیل شده و معمولاً با درصد بالایی از پرکننده های معدنی مانند کربنات کلسیم فرمول‌بندی می گردد. رزین پشت فرش با نفوذ به ساختار پشتی، الیاف را قفل کرده و از جدا شدن یا پرزدهی آن ها جلوگیری می کند. همچنین با تثبیت ساختار کلی فرش موجب افزایش استحکام، پایداری ابعادی و دوام فرش در برابر تنش های مکانیکی حین کاربرد می شود.

 رزین اکریلیک پایه آب

چسب های پشت فرش نقش مهمی در استحکام و ثبات فرش دارند. رزین استایرن-بوتادیان به دلیل ماهیت لاستیکی خود، انعطاف و چسبندگی خوبی ایجاد می کند و سال ها استاندارد صنعت بوده است. مقاومت رزین استایرن-بوتادیان در برابر نور خورشید و عوامل محیطی محدود بوده و در درازمدت ممکن است دچار زرد شدگی یا افت خواص شود. در مقابل، لاتکس اکریلیک پایه آب ترکیبی پایه آب است که تقریباً هیچ بوی شیمیایی ندارد و انتشار VOC آن ناچیز است. صنایع فرش مدرن به سوی استفاده از رزین های اکریلیک گرایش پیدا کرده اند، به ویژه در محصولات رده بالا که نیازمند پایداری رنگ و سازگاری با محیط زیست هستند. این چسب های اکریلیک به دلیل چسبندگی قوی، مقاومت عالی در برابر شرایط جوی و سازگاری با تجهیزات معمول تولید، گزینه ای جذاب محسوب می شوند.

چسبندگی و استحکام اتصال پرزها

یکی از مهمترین وظایف رزین پشت فرش، تأمین چسبندگی قوی بین الیاف خاب فرش و لایه ی پشتی است. چسب اکریلیک پایه آب در این زمینه بسیار موفق عمل میکند و استحکام اتصال پرز (tuft-bind) بالایی ایجاد میکند. مشخصات فنی برخی محصولات نشان میدهد که لاتکس اکریلیک میتواند با پذیرش مقادیر بیشتر پرکننده ی معدنی همچنان چسبندگی عالی و استحکام نگهدارندگی پرز بی نظیری ارائه دهد. این بدین معناست که حتی با ترکیب مواد پرکننده (برای صرفه جویی در هزینه یا اصلاح خواص)، قدرت اتصال لاتکس اکریلیک افت چندانی نمی کند. در نتیجه الیاف فرش به خوبی در جای خود ثابت می مانند و در اثر کشش یا تردد، از بافت فرش جدا نمی شوند. در عمل نیز دیده شده که لاتکس اکریلیک به طور گسترده در لایه های انتهایی سیستم پشتی فرش   و حتی به عنوان چسب نگهدارنده ی الیاف به کار می رود. این کاربرد گسترده نشان دهنده ی توانایی لاتکس های اکریلیک در فراهم کردن اتصالات محکم و پایدار در ساختار فرش است.

مقاومت سایشی و انعطافپذیری لایه پشتی

فرش ها تحت تأثیر پاخوردن مداوم و خمش قرار دارند؛ بنابراین مقاومت سایشی و انعطاف پذیری چسب پشتی نقش کلیدی در دوام آنها ایفا می کند. رزین استایرن-بوتادیان به داشتن انعطاف بسیار بالا معروف است و فیلم حاصل از آن خاصیت الاستیکی زیادی دارد که حتی پس از خشک شدن نیز انعطاف خود را حفظ میکند. به همین دلیل، فرش های با چسب استایرن-بوتادیان در برابر تردد زیاد تغییر شکل نداده و ساختار خود را حفظ می کنند. لاتکس اکریلیک نیز در حالت پایه، مقاومت مناسبی در برابر سایش و خمش از خود نشان می دهد. اگرچه فیلم اکریلیک به صورت ذاتی کمی سخت تر از فیلم لاستیکی استایرن-بوتادیان است و ممکن است اندکی انعطاف کمتری داشته باشد، اما فرمولاسیون های پیشرفته ی آن این کاستی را جبران کرده اند. برای مثال, لاتکس های اکریلیک با درصد جامد بالا که اغلب به صورت شبکه ای (crosslinked) خشک می شوند، در صنایع کف پوش ورزشی به کار رفته اند و گزارش شده که دارای انعطاف پذیری و مقاومت سایشی بسیار عالی هستند. تولیدکنندگان میتوانند با افزودن نرمکننده ها یا عامل های شبکه ساز به لاتکس اکریلیک، انعطاف فیلم خشک شده را افزایش داده و آن را با شرایط کاربردی مختلف وفق دهند. مزیت مهم دیگر لاتکس های اکریلیک، مقاومت بهتر در برابر هوا و نور UV نسبت به رزین استایرن-بوتادیان است. در نتیجه، چسب اکریلیک در گذر زمان کمتر دچار افت خواص بر اثر پیرشدن حرارتی یا تابش خورشید می شود و فرش هایی که با این رزین پشت چسب شده اند حتی در معرض نور شدید یا شرایط محیطی سخت، دوام بهتری از خود نشان می دهند.

پایداری در برابر شرایط محیطی و رطوبت

یکی از جنبه های پایداری که در رزین های پشت فرش مدنظر است، حفظ یکپارچگی چسب در برابر رطوبت، شستشو و تغییرات دما است. چسب های اکریلیک پایه آب عموماً پس از خشک شدن یک شبکه ی پلیمری پایدار ایجاد می کنند که در برابر آب مقاومت خوبی دارد. بسیاری از لاتکس های اکریلیک امروزی دارای قابلیت خود-شبکه شوندگی هستند یا از عوامل شبکه کننده (مانند گروه های سیلانی یا ایزوسیانات) بهره می برند تا طی فرایند خشک شدن اتصالات عرضی تشکیل دهند. ایجاد پیوندهای شبکه ای در پلیمر اکریلیک باعث میشود فیلم چسب در برابر آبشویی یا رطوبت کاملاً مقاوم باشد و در تماس با شوینده های قالیشویی یا رطوبت محیط متورم نشده و نرمی بیش از حد نیابد. برای نمونه، در مشخصات فنی یک نوع پشتی اکریلیک مخصوص فرش ذکر شده است که این لایه ی اکریلیک برای مقاومت در برابر رطوبت و دوام طراحی شده و در اثر نگهداری (نظافت) یا رطوبت تخریب نمی شود. این سطح از پایداری بدان معناست که فرش های دارای رزین اکریلیک در پشت خود، هنگام نظافت های مکرر (مثل شامپو زدن فرش) یا حوادث ریختن مایعات، دچار آسیب یا تجزیه ی چسب نمی شوند. علاوه بر این، لاتکس اکریلیک تحت حرارت های بالاتر یا رطوبت شدید نیز ثبات ابعادی خود را حفظ می کند و از اعوجاج یا جمع شدگی فرش جلوگیری می نماید. در یک جمع بندی می توان گفت که فرش هایی که با چسب های مدرن (از جمله اکریلیک) پشتی شده اند، به خوبی استانداردهای طول عمر ده ها ساله (معمولاً ۱۰–۱۵ سال استفاده) را پشت سر می گذارند و در پایان عمر مفید خود نیز ساختار یکپارچه ای دارند.

جدول 1 – مقایسه ی رزین استایرن-بوتادیان و لاتکس اکریلیک به عنوان چسب پشت فرش

نتیجه گیری

رزین های اکریلیک پایه آب نسلی نوین از چسب های پشت فرش و موکت هستند که در عین سازگاری با فرایندهای تولید موجود، به شکل چشمگیری دوام و پایداری کفپوش های نساجی را بهبود می بخشند. با استفاده از این چسب ها، اتصال الیاف به پشت  فرش محکم تر و پایدارتر شده و فرش در برابر تردد زیاد، سایش مکانیکی و شرایط محیطی مخرب مقاوم تر است. همچنین به دلیل فرمولاسیون عاری از ترکیبات فرار مضر، این رزین ها دوستدار محیط زیست بوده و مشکل بوی نامطبوع فرش های نو را به حداقل می رسانند.

سوالات پرتکرار

۱. چرا پرزهای برخی از فرش‌ها و موکت‌ها به مرور زمان بیرون می‌آیند و آیا این به کیفیت رزین پشتی آن بستگی دارد؟

بله، این مشکل مستقیماً به ضعف رزین پشتی در نگه داشتن محکم تافت‌ها (پرزها) مربوط است و رزین‌های پایه‌آب مدرن برای ایجاد چسبندگی قوی و افزایش دوام طراحی شده‌اند.

۲. علت ترک خوردن و شکننده شدن پشت موکت پس از چند سال استفاده چیست؟

این پدیده به دلیل پیر شدن و از دست رفتن انعطاف‌پذیری رزین‌های بی‌کیفیت رخ می‌دهد، در حالی که رزین‌های پایه‌آب پیشرفته انعطاف‌پذیری طولانی‌مدت خود را برای حفظ پایداری موکت حفظ می‌کنند.

منبع

1

2

3